کافکا در کرانه

جهان سوررئال "کافکا در کرانه "در تمام ابعاد و در تمام شخصیتها دیده می شود. حتی آنهایی که تمام و کمال عادی و طبیعی بوده اند پس از برخورد با آدمهای قصه، خاصیتی فراطبیعی پیدا می کنند.

به چالش کشیدن مساله ی مرگ و زندگی ، چرایی رخ دادنش، چرایی ادامه دادنش، متوقف ماندن در یک جای چرخه ی متسلسل حیات و مرگ، اثرات فقدان در روح و روان بازماندگان ، شفقت داشتن با حیوانات (گربه ها) ، از موتیف های پررنگ این داستان است که در قصه هایی موازی روایت می شوند و هرچه پیش تر می رویم از حالت توازی خارج شده و به هم مرتبط و نزدیک می شوند تا در نهایت هرکدام علت و معلول دیگری باشد.

انسان سرگشته چه در دوران جنگهای وحشیانه ی اول و دوم سرببرد چه در جهان مدرنی که لوازم برقی آشپزخانه بعد از سه چهار سال، کهنه و قدیمی به نظر می رسد و عمری کوتاه دارد،همچنان از فقدان محبت و مهربانی آسیب می بیند. از نداشتن آدمهای مهم زندگی رنج می برد. مدام با خود درگیر است و پرسشِ بی پاسخِ( چه گناهی از من سرزده که مستحق این فقدان شده ام؟) یک آن راحتش نمی گذارد.

آدمها به هم متصلند. مثل حلقه های زنجیر. در یک سلسله از رشته  های در هم تنیده ی به هم مربوط. تغییرات هرکدام از حلقه ها روی دیگر اتصالات اثر مستقیم و غیر مستقیم می گذارد و باعث می شود یکی در پانزده سالگی اش متوقف شود و دیگری در نه سالگی. همه ی زن های مهربان، مادر و خواهر پسران به جامانده می شوند و همه ی پدرهای بی مهر انتقام خودخواهی و تک روی شان را پس خواهند داد. گویی سرنوشت ازلی آدمی همین است. هیچ اتصالی بیهوده نیست.

زبان ادبی موراکامی جای جای اثر، به شدت می درخشد.

کافکا در کرانه

هاروکی موراکامی

انتشارات نیلوفر

-بعد از مدتها کتابی اذیتم نکرد. خشمگینم نکرد. کلافه ام نکرد.

-اندوه سیالی در تمام اوقات کتابخوانی در هوای من جاری بود.

-حیف شد زودتر نخواندمش.

روزها و رویاها

پیوند خوردن زن و مردی تنها که از دنیای انسانی زخمی و خونریز اند بهانه ی ارائه ی فوجی از اطلاعات فلسفی ، نام ها، آثار و مکاتب و عقاید مختلف جهانی در بدنه ی داستان است.

این زن و مرد علیرغم پایبندی به مکاتب خوش آب و رنگ و مفاهیم انتزاعی شیک و لوکس، همچنان درگیر سنت های بدوی اند. بیتا دخترش را از آرش پنهان می کند. آرش نمی تواند هانا را تحمل کند و دختر مردی دیگر را با خود به سفر ببرد. هردو از  مهر والدین  بی بهره مانده و  گویا همین محرومیت یکی را ترسنده و دیگری را متنفر از پذیرش واقعیات می کند.

اندوه سیالی در سرتاسر داستان جاری است. این همان بوی تنهایی آدمهاست. نوای یکه گی آدمهاست. آدمها حتی در آغوش کسی که دوستش دارند باز هم تنها هستند. بار سنگین اوهام و تجربه های کودکی ، آنها را به موجوداتی آدم گریز و نامعتمد تبدیل کرده. بیتا پر از شک و حسادتهای زنانه است و آرش در بی تفاوت ترین مود پاسخ دادن به این تردیدها.

گویی چرخیدن در عوالم فرهیختگی و جهان بی کرانه ی هنر، چیزی به این زن و مرد نیفزوده. دغدغه های این دونفر با هم جز پرگویی های سنتی نیست.فضای آمیخته به جملات قصار فلسفی، اشاره به افسانه ها و عرفان هندی آرش را معلمی بی عمل نشان می دهد.

از افراط در اطلاع رسانی و گلچین جزوه وار تفکرات و عقاید موجود در جهان که بگذریم، شناسا کردن دو آدم که هرکدام عیب و ایراد خاصی در جهان بینی شان ندارند و اهل افراط و تفریط پس زننده در جهان شخصی شان نیستند، به خوبی شکل گرفته و خواننده را با گوشه های پنهان شخصیت ها آشنا می کند. هرکدام از این دو آدم جهان پذیرفته و نرمال خودشان را دارند.نکته ی قابل توجه، التقاط و برخورد این دو جهان با یکدیگر و اصطکاک بین آنهاست. به عبارتی آدمها در تنهایی زیبا و فریبنده اند اما در دویی بودن و با هم بودن ، تحمل ناپدیرند و رنج آور.

روزها و رویاها

پیام یزدانجو

نشر چشمه

-غم جاری در سرتاسر کتاب را لمس کردم و دوست داشتم

-هرکتابی ارزش یکبار خواندن را دارد

ناتمامی

زشتی های پنهان و پیدای تهران در زندگی کولی ها، خلافکارها، دانشجوها و اساتید دانشگاه، مرد تاجر و زن قاچاقچی، در ناتمامی بیداد می کند. زشتیِ ناتمامی که تا آخرین کلمات ادامه دارد. آدمکشی، انتقام، زیرآب زنی، کاشت دوربین در سوراخ سمبه های دانشگاه، اخراج و تعلیق، همخوابگی های پولی، اعتیاد کودک نوپا، تعرض به دخترکان زیبا،دزدی های کوچک خوابگاهی و ...چیزهای ناتمامی است که بعد از تمام شدن صفحات کتاب، همچنان ادامه دارند و تمام نخواهند شد.

سولماز بی آن که قصد تطهیر خودش را داشته باشد با خونسردی از برداشتن فلش زیرمیز اتاقی که در آن روح ویتنی هیوستون را  احضار می کنند می گوید تا برداشتن پول پدربزرگ را از او قابل قبول و رفتاری معمول بدانیم. نرمی اش در برابر استاد بوتاکس کرده برای داشتن رای موافق در مصاحبه ی دکتری،جبهه گرفتن و بدگفتن ذهنی به لیان ، راضی شدن به ازدواج با پسرخاله نشان از شخصیت کاسبکار و مقایسه گر او دارد. هرجا منفعت شخصی در بین است، روی دلایل منطقی ماله ی توجیه می کشد .حتی آنجا که همراه وحیدجمعه و پسرک تازه بالغ می شود هیجانات درونی خودش را ارضا می کند.

سولماز وسط معرکه ای که دوستش ندارد گیرافتاده . دنبال لیان است نه برای اینکه دوستش دارد و نگران اوست. شاید میل به برتری جویی و عاملیت قطعی در مسایل سبب این جستجوست. می خواهد یابنده ی لیان او باشد. تصمیم گیرنده ی بودن یا نبودن با شهرام او باشد. پذیرنده و ردکننده ی جهانگیر او باشد، دانشجوی قطعی دکترا او باشد.اما با تمام حدت و شدتی که در شخصیت او می بینیم، مقهور شرایط شده و در هر مساله ای عامل قوی دیگری او را ستحاله می کند. شهرام عکس کنار تنگه ی بسفر را نشان می دهد، جهانگیر با عضلات کاهل پیش رونده و ... او را از عامل قاطع بودن بازمی دارند تا نشان دهند او مرکز جهان خودش نیست و  قدرت کنترل آن را در دست ندارد.

آدمهای ناتمامی قصه های جدیدی ندارند اما روایت جذاب و تصاویر روشنی از آنان ارائه شده. ضرباهنگ تند و نفسگیر داستان، گاه خواننده را جا می گذارد.

ناتمامی

زهرا عبدی

نشرچشمه

-کتاب معرکه ای بود

-با نشان دادن برش هایی از نمادها و اساطیر و مفاهیم آکادمیک ادبی، بسیار خوشایند دانشجویان ادبیات خواهد بود

-دلم همچنان با طبقه اجتماعی شمسایی صاف نخواهد بود

-صادق بودن سولماز در مواجهه با خودش بسیار ستودنی بود

-همه چیز ناتمام است.همه چیز.

زخم بوتیمار

داستان در فضای شهری که شاید بهترین بستر برای دیده شدن سرگردانی آدمهاست روایت شده. راوی زنی است جوان که در هزارتوی تصورات ذهنی اش، واقعیت و خیال و توهم را از هم تشخیص نمی دهد و خواننده با او همراه می شود تا در روایتی پرکشش گاهی به او حق بدهد و گاهی از رو روبرگرداند.

نویسنده فارغ از جنسیت، از زبان زنی حرف می زند و از چشم زنی مشاهده گر جهان است که روح و روانش درگیر مشکلات جدی و حل نشده باقی مانده . راست و دروغ حرفهاش معلوم نیست. وجود و عدم وجود آدمهای دور و برش سندیت ندارد. مرتکب قتل شده یا نه، دزدی کرده یا نه، بچه ها را کتک زده یا نه، تا انتهای داستان ، صحت و سقم محکمه پسند ندارد.

هذیان گویی های مقطع /پری، پریناز، پریسا/ تنه ی داستان را بلعیده و آشفتگی درونی زن را کاملا ملموس و پذیرفته به تصویر کشیده.

با شخصیت یک قصه همدات پنداری کنیم یا نه، دوستش داشته باشیم یا نه، شبیه مان باشد یا نه، هنر داستان این است که خواننده را تا انتها دنبال خود بکشد و زخم بوتیمار چنین ویژگی ای را داراست.

زخم بوتیمار

ناصرقلمکاری

نشرچشمه

ردِ گم

آهنگساز، محقق موسیقی و سازشناس نیویورکی ی که سازهای بومی بدوی را استادانه می شناسد و گاه به شیطنت سازهای جعلی می سازد و کسی برایش آن را به شکل و رنگ زیرخاکی و عتیقه درمی آورد و می فروشد، به درخواست موزه داری در پی یافتن سازهای بومی وارد جهان دور از هیاهوی مدرنتیه ی سرخپوستان امریکای جنوبی می شود و در سفری پرهیجان نگاه هستی شناختی خود را به خواننده منتقل می نماید.

آداب و رسوم مردمانی که با تبر سنگی سینه ی شکار را می شکافند، بارانهای موسمی زاد و ولدشان را بعلت خانه نشینی افزایش می دهد، به اقتضای جوانی و نیرومندی زن یا مرد می طلبند و شرمنده ی غریزه نمی شوند جذابیتهای آشکار و پنهانی برای سازشناس پرنخوت و خودپرست دارد. طبیعت گرایی و دوری از تمدن و بکر بودن زندگی سرخپوستها، او را تحت تاثیر قرار داده اما برای سیزیف فرجامی جز تکرار بیهودگی نیست. پس او نیز با اینکه قصد دارد بعد از چند روز با چند بند کاغذ و چند لیتر جوهر به قبیله برگردد، زن تو را گم کرده و از دست می دهد و با زنان نمایش گر و اغوا گر خویش ذهنیت کمال گرای خویش را تسکین می دهد.

زنان بعنوان یکی از مظاهر طبیعت برای مردسازشناس، ماهیتی کاربردی و قابل بهره وری دارند.مهم نیست که در پپمان ازدواج کسی است و با کس دیگری به سفر می رود و در بین راه همان کس دوم را نیز با نفر سوم تعویض می کند. همانطور که با باران سیل آسا می شود دوش گرفت و سرکیف آمد، آدمها را نیز وسیله و ابزار می داند و از آنها کام می جوید.

ردِ گم

آله خو کارپانتیه

نشرچشمه

-زبان شاعرانه ی متن از جذابیت های این کتاب است.

-اوصاف طبیعت با تعابیر استعاری، ویژگی مهم نثر نویسنده است که مترجم از پس آن برآمده .اگر چه در جای جای داستان به سمت سخت خوانی و دشوارفهمی رفته اما در کل از جاذبه ی زبان ادبی نویسنده نکاسته.

-داستان مصداق عینی گل و خار به هم آراسته اند است. شخصیت راوی بطور موازی صاحب دانش و درک بالایی از موسیقی و تشخیص آن در عناصر زبیعت است و به هر پدیده ای به دید هنری می نگرد و در عین حال نخوت و غروری بیمارگونه نسبت به آدمها دارد .

-کتاب را در فضایی پرهیجان و شیوه ای متفاوت در گروه همخوانی دچار خواندم.

ژاک قضا و قدری و اربابش

ژاک نوکری است که با اربابش سفر می کند( شباهت ساختاری با دن کیشوت)  و در طول سفر حکایات پشت سرهم تعریف می کند و گاه دچار دردسرهایی می شوند که بهانه ی نقل حکایتهای جدید است. تم حکایتها اغلب طنز است و گوینده در خلال آنها به آثار ادبی مهم زمانه ی خود خرده گرفته و سبک و سیاق منطق و نوشتار آنها را ریشخند می کند.

پررنگ ترین وجه طنز این رمان این است که راوی (دانای کل) ، به طور علنی میل و خواست خود را در ارائه ی داستان به آن تحمیل می کند و  با خواننده سرشوخی دارد. هرجا مایل است حکایت را تعریف می کند و هرجا میلی ندارد، آن را نیمه کاره رها می کند ( اشاره به قضا و قدر در شکل گرفتن و تمام شدن یا نشدن کلام و اتفاقات)  و با خواننده رودررو گفتگو می نماید.

ژاک قضا قدری و اربابش

دنی دیدرو

نشرنو

شرق بهشت

داستانی ست بلند از روابط پدر-پسری میان دو نسل. داستان برمبنای کهن الگوی داستان هابیل و قابیل ( پذیرفته شدن هدیه ی یکی از برادرها توسط پدر و رد کردن هدیه ی دیگری که در دو نسل اتفاق می افتد) روایت شده و حسادت و خصومت( تلاش برای قتل و انتقام گرفتن با شناساندن مادر)  و دوستی بین دو برادر در روند حوادث آن موثر است. آمریکای رو به ترقی و آماده شدنش برای روزگار مدرن توسط کارگران جاده ساز، کشاورزان متمایل به سیستم های نوین مزرعه داری ، اختراعات به روز ، در جای جای روایت های بلند آدمهای داستان ، به صورت عینی قابل مشاهده است.

این داستان سراسر نبرد است. از طرفی نبرد آدمی با طبیعت رام نشدنی و تلاش برای غلبه بر وحشی گری های آن و از طرف دیگر نبرد انسان با درونیات خود. امریکای اخلاق مدار که متعصبانه به  اعمال مذهبی پایبند است و کج روی اخلاقی را مذمت می کند، در گیر و دار جنگیدن آدمها به خودشان، به تساهل و مدارا میل می کند و در آخرین نفس های داستان که با آخرین نفس های آدام تراسک همزمان است،اغماض و چشم پوشی را تاکید می کند.

روایت جاندار و قوی اشتاین بک از جغرافیای بستر داستان همراه با توصیف های ادبی و تصویری، داستانی لذت بخش و جذاب خلق کرده.

سرسختی آدمی در مقابل دشواری ها مهم ترین پیامی است که از همه ی خرده داستانهای کتاب، دریافت می شود.

شرق بهشت

جان اشتاین بک

انتشارات مجید

-کتاب را صوتی شنیدم

نیوتن زیر درخت گردو

چیستی مرگ و چگونگی رخ دادنش پرسشی فراگیر است بین آدمها. هر کس از دریچه ی جهان خودش درگیر این سوال خواهد بود. (مردن چه جوری است؟). جهان صبا و صنم (دوقلوهای قصه) با هم متفاوت است. یعنی در عین یکی بودن سیستم خلقت، در عین نزدیکترین شباهت فیزیولوژیکی، جِرم روانی این دوخواهر با هم فرق دارد. بعد سوم و چهارم زندگی شان با هم متفاوت است ، پس در درک و دریافت پدیده های هستی، اعم از عشق و جستجوگری و جهان بینی، با هم فرق دارند. گرچه که در یک خانه، با یک تربیت و در یک محیط قد کشیده اند.

قوانین فیزیک وارد بدنه ی قصه می شود تا ماهیت این سیال شگفت انگیز را به چهارچوب علم بند کند و تفسیری منطقی از آن ارائه کند. دلبستگی دختر جوان خام، به مردی میانسال و متاهل از آن تناقض هایی است که بین تربیت و اخلاق و ماهیت وجودی عشق،شکاف انداخته. صبا دنبال نشانه های پدری ست که رفته؟ شباهت بین موهای فرفری دست و فیزیک و کوه سبب شده چشم روی علامتهای واضح راه ببندد و بندهای وصل به عباس دیزجی را ندیده بگیرد؟فقدان و حسرت پدر را با عاشقی اشتباه گرفته؟ از منظر روانشناختی محتمل است.

صبا بین امواج خلسه ی عرفان( وصل بودن به رگ و پی زمین و درخت گردو، بندناف کلاغ خورده، چیستی ماهیت راضیه بعد از مرگ) و سختی منطق فیزیک بالا و پایین می شود و اگر بیماری کشنده به سراغش نمی آمد، دور نبود که او به سراغ چیز کشنده ای برود که تعلیق زجرآور روح و روانش را آرام کند.

سوالهای فراوانی که در خصوص لحظه ی مرگ و جهان پس از آن در خلال قصه، از زبان صبا و صنم مطرح می شود،بین خیلی از آدمها مشترک است. در این قصه جوابهای موقتی می شنویم که در واقع جواب نیست و مساله را همچنان غریب و دور از دسترس باقی می گذارد اما خواننده و خواهنده را ترغیب می کند به پذیرش و قبول آنچه  که علم  یا برایش پاسخی ندارد یا پاسخی با حفره های زیاد در اختیار بشر گذاشته.

زبان ادبی لیلا صبوحی در این کتاب نیز می درخشد. بخش هایی که به صنم می پردازد سرخوشی و گیجی سطحی دخترکِ وابسته به دایره ی جامعه ی سنتی را( که قصد عبور از آن را ندارد) خیلی خوب به تصویر می کشد. تغییرات شدید و غرق شدن صبا در فضای مدرن و عجول تهران از آن دست حقایق اجتماعی است که داستان بخوبی از عهده ی نمایشش برآمده.

نیوتن زیر درخت گردو

لیلا صبوحی

نشرنیماژ

-ارتباط بین قصه های آدمهای لیلا صبوحی و بی جواب ماندن بعضی سوالها در نیوتن، نویدمی دهد که کتاب بعدی او نیز آدمهای آشنا خواهد داشت.

-از لحاظ روحی خیلی با این قصه درگیر شدم. شباهت های نزدیک و دغدغه های مشترک می تواند آدم را از فرط غصه بکشد.

-کتاب را با افتخار از لیلا صبوحی هدیه گرفتم.

باغ تلو

یکی از واکنش های رفتاری نسبت به وقایع و اتفاقات، پاک کردن صورت مساله و انکار ماجراست. پدر برای خلاص شدن از حرف و حدیث مردم، یکبار خانه عوض می کند و بار دوم خانواده را به مکانی دوردست و دور از آدمیزاد برده و رها می کند و با خانواده ی جدیدش مشغول می شود.

پدر و مادر توان اعمال قدرت بر تمایلات انقلابی دختر جوان خانواده در بحبوحه و اوایل انقلاب و جنگ را ندارند و نمی توانند مانع فعالیتهای جهادی دختر شوند. دختر در خوزستان اسیر شده و بعد از چندسال با تنی چند از اسرا آزاد می شود. فاصله ی بین اسارت و آزادی او، یک تعویض خانه در پی داشته. با برگشتنش، گرچه که شور و اشتیاق دختر فروکش کرده و آرام و منفعل شده، اما نگرانی پدر از یاوه گویی های مردم، تمامی ندارد.

بت اعظم با قوه ی قهریه و برخورد فیزیکی پیش نمی رود. دست بزن ندارد،بددهنی نمی کند، اما با آنچه از فحوای داستان دریافت می شود، مدام غر می زند و با سخن گفتن های جنون آور، مدام به زن و دختر و پسرش شرمساری و سرافکندگی تزریق می کند.

جلال، راوی داستان، در عین خنثی بودن ظاهری و موثر نبودن در روند جریان زندگی خانواده، آهسته آهسته با نفرتی که پدر بذرش را در فضا افشانده، رشد و نمو می کند و آخر و عاقبت تاریک و سهمناکی برای داستان رقم می زند. فرجامی که علیرغم اصرار کنایه آمیز جلال، کسی باورش نمی کند و مرضیه تا ابد ، در مظان اتهام افکار سیاه مردمان و خانواده باقی می ماند.

داستان وجهی از جنگ را روایت می کند که در آن از صدای توپ و تانک و گلوله خبری نیست. بیشتر از آنکه حرف صریحی از جنگ باشد، حرف مردمان و شیوه ی برخورد آنها با پدیده های زندگی اجتماعی ست. مردمان این روایت، چندان دلسوز نیستند. به آنها ربطی ندارد کی گرسنه و بیکار است.کی فقیر و ندار است. کی پشت جبهه به پرستاری نیاز دارد.آنها فقط بلدند منتظر بمانند تا یکی شب دیر به خانه بیاید و از قضا از جیپ مهندس اورکت پوش جهادگر پیاده شود تا زبان به ملامتش باز کنند.

تم این داستان اعتراضی ست. اعتراض به یکجانشینانِ تن به آسایش داده ای که منتقد هر نوع حرکت مثبت با منفی اند. گروهی که جز سنگ اندازی کاری بلد نیستند.

همت جمعی جامعه در سرکوب کردن فعالیت اجتماعی زنان ، در بستر این داستان به وضوح قابل مشاهده است.

باغ تلو

مجید قیصری

کتاب کوچه

یعقوب کذاب

گتو به منطقه یا محله  ای در شهری اطلاق می شود که اقلیتی از مهاجران، مردم تخت اشغال یا قومیت خاصی در آن زندگی می کنند. گتوهای اجباری زمان جنگ جهانی دوم  که یهودیان در آن  محصور بودند، ایزوله بود.رفت وآمد به بیرون از گتو ، ساعات عبور و مرور، داشتن وسایل رفاهی و سرگرمی و رسانه محدودیت و ممنوعیت شدیدی داشت.

یعقوب در یکی از گتوهای لهستانی به دلیل تخلف از ساعت منع عبور و مرور وارد ساختمان اداری شده و خبری را از رادیو می شنود. نقل خبر باعث ماجراهای بعدی شده و یعقوب تبدیل به خبررسان امید دهنده ی ساکنان گتو می شود.

در خلال داستان شرایط سخت و نامناسب زندگی یهودیان ( بیگاری گرفتن از آنها برای حمل و نقل و جابجایی  تسلیحات و لوازم مورد نیاز آلمانها، گرسنگی ، بی سرپرست ماندن کودکانی که والدین شان به جاهای دیگر منتقل شده اند،نا امیدی مفرط نسبت به تغییر شرایط و ...)روبرو می شویم.

یعقوب کذاب گر چه روایت زندگی آدمهای معمولی یک جامعه است، اما با خرده روایت هایی که در بدنه ی داستان جا گرفته، عمق جنایت های آلمان در قبال مردم تحت سلطه را به تصویر می کشد.

یعقوب کذاب

یورک بکر

نشرماهی

-داشتن درخت، گیاه، حیوان خانگی، رادیو و ... ممنوع بود