درخت خون

نثردوره ی قاجار که پیش درآمد تجدد و رستاخیز ادبی است، از سویی متمایل به احیای زبان قدیم نثر است و از سویی ساده نویسی را تجربه می کند. منشآت قائم مقام فراهانی نمونه ی شایسته ی این دوره از تلاش برای حفظ سبک کهن نثر است که گرچه منشآت نیز آمیخته به زبان عصر خویش است.

در روزگار ما نویسندگان زبانی را وارد ادبیات داستانی نموده اند که نزدیک به زبان آن دوره و متمایز با آن است. تشبیهات و توصیفات تعقیددار و متکلف همان است که تا دوره ی قاجار مرسوم بود اما افعال ساده اند و قابل درک و دریافت. برخی کلمات نیازمند رجوع به فرهنگ­نامه های زبان فارسی و برخی دیگر سهل­الوصول­اند.

از نمونه های خوب این سبک در ادبیات معاصر، کتابی است به نام( بی­کتابی) به تالیف محمدرضا شرفی­خبوشان . (درخت خون) مهدی جواهریان نیز در این دسته از سبک فارسی قرار می گیرد. از قضا زمان و عصر جاری در داستان نیز دوره­ی قاجار است. یکی با مضمون بگیر و ببندهای مشروطه و به توپ بستن مجلس و دیگری عصر سلطنت ناصری.

مردپریشان­دلی که به هنرهای مختلف ناخنک زده و از هر سفره­ای گرده نانی برداشته، نقاشی و رنگرزی و کوزه­گری و زرگری و نقره­سازی و میناکاری را آموخته اما دلش به هیچکدام پایبند نشده، در نهایت به نقاشی و طرح­اندازی رضایت داده و در بستر مرگ به کشیدن نقش و طرحی از دختری محتضر فراخوانده می­شود. این نقاشی سبب می­شود تا به داشتن دم مسیحایی و جادوی مرده زنده کردن منتسب گردد و نامش دهان به دهان در جغرافیای ایران بپیچد و به محضر سلطان صاحبقران فراخوانده شود.

زبان ادبی و پاکیزه ی متن ، همراهی با آن را لذتبخش و شیرین نموده و پایان بندی داستان با توجه به مستندات تاریخی غیرقابل پیش­بینی و جالب است.

نوولا داستان بلندی است که از رمان کوتاه­تر و از داستان کوتاه بلندتر است. این کتاب در دسته بندی جدیدی تحت عنوان هزاردستان (نوولای فارسی) در نشرچشمه به زیور طبع آراسته شده.

درخت خون

 مهدی جواهریان

نشرچشمه

اعتراف باز

خواندن ادبیات اعترافی لذت شرم آوری به خواننده می دهد. تو داری احوالات، افکار ، احساسات و تکه هایی از خاطرات کسی را می خوانی که هرچه شناخته شده تر باشد، عطش کنجکاوی و فضولی و سرک کشیدن دز زندگی دیگری را برایت لذت بخش تر می کند. و البته بسته به اینکه آن اعترافات همرنگ دنیا و نگاه تو به محیط باشد یا نه لذتت مضاعف می شود.

به عقیده ی من ادبیات اعترافی یکی از دلچسب ترین انواع ادبی است. تو همه چیز را ( گرچه انتخاب شده و از گزینش ذهن نویسنده رد شده) به طور واقعی و حقیقی می خوانی و ردپای تخیل و قصه پردازی نویسنده در آن تقریبا به صفر می رسد. می گویم تقریبا، چون نویسنده به فراخور استعدادش در قصه پردازی یک ماجرا را از دید خود چنان تعریف می کند که ممکن است از دید دیگری که در همان صحنه حاضر باشد نتوانی به آن شیرینی و ملاحت ماجرا را دریابی.

شهلا زرلکی کودکی و نوجوانی اش را در طبق اخلاص گذاشته و با ریزبینی و موشکافی انتقادی احوالات آن روزگار و آدمهایش را به طرزی کاملا زنده و تصویری در معرض دید خواننده ها قرار داده. گرچه طبق گفته ی خودش در خیلی موارد با توجه به عدم رضایت آدمهای دخیل در آن خاطرات نشده که چیزهای بیشتری بگوید. مساله همینجاست. تو در خاطراتی که از زندگی گدشته ، حال و آینده ات داری و خواهی داشت هرگز تنها نیستی و تجمیع تو با آدمهاست که موقعیت و شرابط را برایت به یاد ماندنی می کند. اگر خنده های مادر شهلا، چنگ زدنهای پدر شهلا در تشت مکالئوم، خبرچینی های فضول اعظم، نانای مدرسه، رختشویخانه ی زیرزمین بیمارستان ، ناظمهای مدرسه و ... نبودند این خاطرات کی می توانستند شکل بگیرند که حالا من و شما خواننده اش باشیم؟

زبان پاکیزه و به قوت آراسته ی زرلکی شاهد مثالهایی را از فلاسفه ی متقدم و متاخر چاشنی مطالب شخصی اش می کند که جز تحسین و ستایش نمی توانی واکنش دیگری داشته باشی.

باگ ادبیات اعترافی این است که خودت را در مقابل دیگرانی که به هردلیلی به تو ربط دارند یا به هیچ دلیلی به تو مربوط نخواهند شد عریان می کنی و خودت را در معرض قضاوت آنها قرار می دهی و پس از آن شاید دیگر نتوانی به آسودگی پیش از اعتراف زندگی کنی. انگار که هرجا بروی همه با انگشت نشانت بدهند و فلان اعترافت را به رویت بیاورند.

البته که رفتن به سمت این نوع ادبیات جسارت و شجاعت زیادی می خواهد.

بیشتر از آنکه دلم بخواهد سر از کار و زندگی نویسنده دربیاورم و بدانم چه کرده و چه خواهد کرد، شیفته ی زبان و قلمش شدم و با مرور کودکی و نوجوانی هم دوره  و هم سال خودم  از خواندنش لذت فراوان بردم.

اعتراف باز

شهلا زرلکی

انتشارات ققنوس

قرار ملاقات

جهان داستانی هرتا مولر جامعه ای کمونیستی و سرکوب گر است. در این داستان نیز سخن از احضار شدنهای پیاپی و بازجویی های اعصاب خرد کن و زندگی تحت نظارت شدید سیستم حکومتی رومانی است.

نمود چنین جامعه ای افرادی است که به یکدیگر بی اعتمادند و سعی در خبرچینی از هم برای حکومت اند. گاه گذاشتن یادداشت کاغذی کوچکی در جیب لباسهایی که در تولیدی دوخته می شوند تا به ایتالیا و جهان آزاد بروند، بلکه وسیله ی نجات زنی از دل کارخانه های پر از خفقان باشند بهانه ی خبرچینی و اخراج و احضار شدن به جرم خیانت و جاسوسی است.

رفتار توهین آمیز و سوء استفاده کردن بازجو از زنهای تحت بازجویی موتیف پررنگ جهان داستانی مولر است.

نگاه دقیق و موشکافانه ی مولر به تاثیر مخرب حکومت دیکتاتوری بر روح و روان مردم، داستانی درخشان و دردناک می آفریند.

قرار ملاقات

هرتا مولر

هیرمند

برای گذاشتن این پست و یافتن عکس کتاب در سایتهای خودمون باید فیلترشکن استفاده کنم.بدون قندشکن مطلقا سایتی رو باز نکرد. حبذا به این تدبیر نبوغ آمیز.حبذا. مباد که این نوابغ رو بدزدند و ببرند سایر ممالک مخروبه ی جهان رو آباد کنند.

کله ی پدرتان!

عاشقی به سبک ونگوگ

رمانی خوشخوان و خوش فرم در رابطه با تاریخ پیش از انقلاب و پیش تر از آن.

جوانی بنام البرز عاشق نازلی دختر یکی از تیمسارهای ارتش شاهنشاهی است. این عشق مخالف یا معترضی ندارد اما شکل زندگی البرز و خانواده اش در خانه ی تیمسار و آمد و شد افراد به آن خانه جهان بینی البرز را تحت تاثیر قرار می دهد تا در پی اتفاقی به رازهای سیاه آن خانه پی ببرد و به دنبال پرسشهای خویش برود.

زبان روان ، پخته و پالوده ی نویسنده روایتی جذاب از آنچه روی داده را پیش روی خواننده گذاشته. اشارات تاریخی و مستند به حوادث دوران خان سالاری و  نیز بحبوحه ی انقلاب به این داستان ارزش مضاعف می بخشد. این کتاب رمانی تاریخی نیست اما از تاریخ معاصر بعنوان بستری برای روایت استفاده شده.

عاشقی به سبک ونگوگ

محمدرضا شرفی خبوشان

شهرستان ادب

دریاس و جسدها

بختیار علی تاریخ و سیاست را در بستر داستانهایی روایت می کند که گاه آمیخته به سوررئال است و گاه واقعیت به تلخی و تندی ماهوی خود در معرض دید خواننده قرار می گیرد.

جنگهای داخلی و ستیز میان فرقه ها و دسته های خرد و کلان در اجتماعی نه چندان گسترده، مصائبی به همراه دارد که خرده روایتهای داستانهای نویسندگان را تامین می کند.

داستان با جابجایی جسد یکی از رهبران پیشین قیام های داخلی شروع می شود و تا پایان کتاب به چرایی نیاز مردم عامی به رهبر روحی و پاسداشت خرافه و حفظ خشم و عصبانیت از دشمن پرداخته می شود.

دریاس به جمع آوری و دفن جسدهای حاصل از جنگ می پردازد و برای کسی اهمیتی ندارد که او دکترای تاریخ دارد و در حال دفن بازمانده های تاریخ است. در خلال خرده روایتها به سیّاس بودن رهبران و حیله گری آنها در فریب مردم عامی و سوءاستفاده از پیش تعیین شده از هیجانات عمومی اشاره مستقیم و حتی تاکید می شود.

مردم مرده پرست و قهرمان طلب هرگز به آنچه برسرشان رفته دقت نمی کنند و از آن عبرت نمی گیرند و این بلای تکرار تاریخ در تمام اکناف جهان در روایتهای حقیقی و تخیلی نمودار است.

دریاس و جسدها

بختیار علی

نشر ثالث

روز یک طالع بین

این مجموعه حاصل گردآوری داستانهای بسیار کوتاه از نویسندگان نام آشنا و نیز کمتر شناخته شده ی سرتاسر جهان است. داستانهایی که علاوه بر کوتاه بودن در انتقال مفاهیم بشری نیز با هم تناسب دارند. ای مفاهیم شامل روابط طبقات بالادست و فرودست، اعتماد نابجا، طرد شدن طبقاتی، شرطبندی غیرعاقالانه، بی اعتمادی به محبت انسانی و .. می شود.

نکته ی قابل تامل در انتخاب این داستانها، توجه نویسندگان به جزئیاتی است که فضاسازی و صحنه پردازی قصه ها  را به صورت تصویری حقیقی در ذهن خواننده بازسازی می کند.

زبان ساده و روان داستانها مانع عمیق بودن مفاهیم ارائه شده در آنها نیست.

روز یک طالع بین

جمعی از نویسندگان جهان

انتشارات قصه باران

راهی طولانی که آمدم

جنگهای داخلی کشتارجمعی را در سطحی گسترده رقم می زند. سیرالئون در جنگ بین دولت مرکزی و شورشیهای مخالف، دچار ویرانی و درگیری های خونین در مناطق  درگیر شده و در این میان کودکان بسیاری والدین شان را از دست دادند و خودشان بعنوان کودک سرباز به خدمت ارتش درآمدند. انتخاب این کودکان بین کشته شدن بدست شورشیان و مثله شدن اجسادشان و آموزش فشرده توسط ارتشی ها و جنگیدن با شورشی ها بود. انتخابی ناعادلانه که در نهایت به مرگی فجیع ختم می شود.

اسماعیل راوی ماجرا در بحبوحه ی سرگردانی و بیخبری از زنده ماندن یا نماندن افراد خانواده اش، تبدیل به کودک سرباز ارتش شده و با سربریدن شورشی های به اسارت گرفته شده، مشق نظامی گری می کند و به مرور یاد می گیرد چگونه برای زنده ماندن بیشتر و بیشتر بکُشد و از آدمکشی لذت ببرد. به گونه ای که پس از آنکه در اختیار سازمانهای حامی کودکان قرار می گیرد مدتی طول می کشد که بتواند به کودکی برگردد و از خشونت و سبعیت آدمکشی دوری کند.

روایت صریح و عریان خشونت جنگی و نحوه ی کشتن و مثله کردن آدمها بی هیچ ملاحظه و مراعاتی صورت گرفته . کتاب روایت نامه است و توقع درخشش ادبی از آن نداریم.

راهی طولانی که آمدم

اسماعیل به آ

کتاب کوله پشتی

آن فرانک

در بحبوحه ی جنگ جهانی دوم و هجوم آلمان به کشورهای اطراف، آن و خانواده اش به همراه یک دندانپزشک ، پسر و خانواده ای دیگر در ساختمانی ضمیمه به یک شرکت ، دو سال و اندی زندگی پنهانی دارند تا زمانی که مخفیگاهشان لو رفته و ...

واگویه های دختری سیزده ساله، بالغ شدنش، نحوه ی برخوردش با دیگران، نقد رفتارهای بزرگسالان اطرافش و توصیف چگونگی گدران روزهای خفا، این کتاب را ساخته.

شاید شرح  مشکلات غذا خوردن و دستشویی رفتن و خوابیدن دو خانواده و تنگ شدن کفش و لباس در طی دوسال کسالت آور باشد اما ویراستاری و شاید افزودن مطالب توسط پدر خانواده  به آنچه آن فرانک نوشته متن کتاب را روان خوان نموده.

فرجام این خانواده که در برگه ی آخر کتاب ذکر شده بر تلخی و نکبت جنگ  صحه می گذارد.

آن فرانک

نشر کتاب پارسه

خانواده ی پاسکوآل دوآرته

سرتاسر کتاب را بوی خون و مرگ آکنده. پاسکوآل دوآرته در انتظار اعدام است و خاطراتش را مرور می کند. کودکی اش با رفتار غیرانسانی پدر با او و مادرش سپری شده و بعد از مرگ پدر نیز شاهد زخمهای عمیق و حوادث تلخی در زندگی بوده.

خشونتی عریان در سرشت پاسکوآل ریشه می دواند. سگ و اسب را با بی رحمی می کشد.انسانها را می کشد و در صحنه ی نهایی اعترافاتش دست به قتلی می زند باور نکردنی.

شرایط جامعه ای که او در آن رشد و نمو کرده و بی عدالتی و ستمگری متمولین نسبت به فقرا  از پررنگ ترین عوامل اضمحلال روحی پاسکوآل است.

راوی همه ی اتفاقات را با سردی بی رحمانه ای روایت می کند و هیچ جای داستان ابراز ندامتی از ارتکاب به قتلهایی انجام داده  نمی کند.

خانواده ی پاسکوآل دوآرته

کامیلو خوسه سلا

نشرماهی

آمین می آورم

راوی مردی است که منقول و معقول خوانده، عبا و سرپوش دارد و دچار رزیتاست. رزیتایی بودن را بیماری می داند و نزد روانپزشک می رود تا از این بلا رها شود.

مرد متدین در اغلب ابعاد زندگی با آدمهایی روبروست که با آنچه او آموخته و بدان باور دارد در تضادند. او در قبلیه ای رشد  نمو یافته که پایبند به رسم و رسوم و باورهای تعصب آمیزند و جز خود را قبول ندارند و به ضرب و زور می خواهند جامعه را مطیع خود کنند. ( هرگاه ببینند مورد بی اعتنایی اند، بین خودشان جنگ زرگری راه می اندازند تا مورد توجه قرار بگیرند و دیده شوند).

راوی سفت و سخت درگیر مناسک و ظاهر ایمان است و رزیتا کوچکترین اهمیتی به این مناسک نمی دهد و شوهرش را ریشخند می کند.

اشاره به کرامات ساختگی، دیپلیسین پوشالی، اسم و رسم عاریه ای شابلقاها معادل امروزی آن را به خاطر متبادر می کند و راوی منفعل که جز آرزوی مرگ برای خود راه حلی بلد نیست را در نقطه ی برخورد تضادهای نیای اطرافش باقی می گذارد.

آمین می آورم

امیر خداوردی

انتشارات هیلا

هوشمندی و تیزبینی و صداقت نویسنده بسیار قابل تحسین است.