درازکش در ساعت خواب

هر دو راوی مرد هستند و زهرا شاهی از پس این راویان ناهمجنس با خود، خوب برآمده. زبان بادیگارد را به بهترین شکل ورز داده و پخته. در رفت و برگشتهای زمانی و زبانی هر دو راوی ، کودکی و نوجوانی آنها را می بینیم و تاثیر آن در بزرگسالی فرد چنان قوی و پررنگ می شود که فرجام زندگی شان را رقم می زند.

آدمهای قصه فارغ از خاستگاه اجتماعی و شیوه ی تربیتی خاص خود، از دردهای مشترکی رنج می برند. فقدان پدر یا عدم وجود پدری قوی و محکم( شاید منعطف و سازشگر با زندگی نام بهتری باشد) در دوران نوجوانی که پسرها دنبال یک الگوی بی نقص از پدرانگی هستند، ضعفهای عمیقی در شخصیت این آدمها ایجاد کرده. انفعال شریف در مقابل کتایون و لایق ندانستن خود در طول زندگی مشترک، وابستگی نامتعارف متین به کیا و جایگزینی او با کمبودهای دوران کودکی، اثرات پروانه ای آن چیزهایی است که در کودکی باید می بود و نبود. باید رخ می داد و اتفاق نیفتاد.

درازکش در ساعت خواب

زهرا شاهی

هیلا

-زبان کوچه بازاری و لمپنی بادیگارد بغایت زیبا و قوی درآمده.

-شخصیتها به اندازه و بجا هستند.

-زهرا شاهی کاربلد و استاد است.

کتابخانه ی بیست و چهار ساعته ی آقای پنامبرا

مردی سالمند در هیبتی قدیمی کتابخانه ی بیست و چهارساعته را مدیریت می کند. برای بخش شبانه جوانی را استخدام می کند و کنجکاوی جوان سبب برملا شدن رازهای باستانی مربوط به صنعت چاپ و  می شود.

نیمه ی دوم کتاب هیجان بیشتری دارد و با معلوم شدن خط و ربط داستانی آنچه در گذشته سپری شده، خواننده را مشتاق به ادامه ی ماجرا در عصر حاضر می کند.

مقابله بین سنت و مدرنیته در صنعت چاپ نکته ی اصلی داستان است.در نهایت جوان تر ها که به قواعد دنیای مدرن مسلطند پیرسالان را مجاب کرده و معما را حل می کنند.

کتابخانه ی بیست و چهار ساعته ی آقای پنامبرا

رابین اسلوان

هیرمند

نیایش چرنوبیل

رویدادنامه، تاریخ نگاری، مستند نگاری یا هرنام دیگری که روی این کتاب بگذاریم چیزی از قدرت بهت آوری و دردش کم نمی کند.

پایگاه هسته ای چرنوبیل در اواخر دهه هشتاد میلادی دچار حادثه ای غیرقابل جبران می شود. فاجعه ی اتمی رخ داده افراد نزدیک به پایگاه را دچار مرگی دردناک و دیگران را مبتلا به جهش هاس ژنتیکی تا نسلهای بعد نموده. سوتلانا الکسیویچ روایت شفاهی مردمانی را که بین سایرین به چرنوبیلی ها معروف شده اند جمع آوری کرده  و سالها بعد در قالب یک کتاب به جهان عرضه نموده.

این روایتها شامل افراد متخصص و نظامی و آدمهای معمولی شهر و روستاست. روستاییانی که بدون هیچ شیء یا یادگاری و بی حیوانات و دام هاشان مجبور به ترک محل سکونت خود شده اند تا سالها، تا زمانی که نمرده اند، در آرزوی دیدار دوباره ی خانه و زندگی شان هستند. کودکانی که به شهرهای دوردست فرستاده می شوند بلکه دور از اثر تشعشات بتوانند بازی و جست و خیز کنند.یا آنها را به کشورهای پیشرفته می فرستند تا موش آزمایشگاهی شوند و تحت نظارت و آزمایشهای مختلف قرار بگیرند تا اثرات رادیواکتیو را بررسی کنند و به علم خدمت کنند. در این روایتها زنان جوانی را می بینیم که شوهر و کودک شان را در دوره ای دردآور و ترسناک از دست می دهند. مساله ی این آدمها دیگر فقدان نیست.بلکه نحوه ی شکل گرفتن فقدان و چگونگی پدیرش آن ست. برخی درگیرند که به مجازات کدام گناه دچار این حادثه شده اند و برخی خشمگینند که در عین مشاهده ی عوارض و تاثیرات تشعشات باید با جبر حکومت آن را انکار کنند و سکوت پیشه نمایند.

مدیریت بحران گورباچف مثل تمام دیکتاتورهای جهان سیاست انکار و خفقان است. هیچ کس حق ندارد یادداشت بردارد و عکس بگیرد و در پاسخ به تمام سوالها یک جواب اعلام می شود: همه چیز تحت کنترل است. پاسخی فریبکارانه و نادرست.

نیایش چرنوبیل

سوتلانا الکساندرونا آلکسیویج

نشرچشمه

-سریال چرنوبیل اقتباسی بسیار مختصر و کوتاه از بعضی بخشهای کتاب است.

-اثرات فاجعه ی چرنوبیل تا هزاران سال همچنان در آب  و خاک باقی می ماند و توسط آبهای زیرزمینی به اقالیم مجاور منتقل شده است و خاک سرشار از عوامل سرطانزا را ارمغان می آورد . اینکه شمال ایران قطب سرطان گوارشی است چیزی است که کمتر به آن اشاره شده.

-کتاب آسان خوان و روانی است.

-چندسال بعد از هر فاجعه می توان به حقیقت آن پی برد؟ حقیقتی که امروزه نیز چندان عریان نیست و مشمول بسیاری ملاحظات است.

اگنس

اگنس در جمله ی آغازینِ قصه مرده و قصه ای که می خوانیم حکایت اگنسی ست که در عین زنده گی و تحرک و تکاپو، مرده ای بیش نیست. اگنس معشوقی است که از همان ابتدا عاشق را بر نمی تابد گرچه با او همخانه شده ، از او باردار شده و روزهای زیادی را با هم سپری کرده اند. حسی که اگنس منتقل می کند نوعی سردی و بی تفاوتی سرشتی به مقوله ی عشق نیست.چرا که در کوران اتفاقات ناگوار یاد اولین عشقش را زنده می کند و تمایلش به بودن کنار او را ابراز می نماید.

شرح عاشقی از زبان نویسنده ی آلمانی، گرما و حرارت چندانی ندارد. جوری از عاشقانگی حرف می زند گویی از ریختن قهوه در لیوان و سرد شدنش گفته، اما در عین این سرعت و بی روحی در روایت اتفاق، خواننده را به سمت خود مایل کرده  که اگنس را در اتفاقات جاری مقصر می بیند.

شرح عشقی مدرن در زمانه ای مدرن شاید بیش از این نیست. احساسات غلیظ و پرشور جایی در این آمدن و رفتن ندارند. پذیرش و پذیرفتاری  بهترین معامله با دیگران  در این عصر است.

اگنس

پتر اشتام

افق

برج سکوت

برج سکوت شامل سه جلد است. در هیچ آبادی که هیچ کس اسم و نشان رسمی و شناسنامه ای اش در دهانها نمی چرخد، آدمها بسته به اتفاق یا رویدادی متناسب، لقبی دارند و تا آخر عمر با همان لقب نامیده می شوند. کفتربازی سرگرمی مردمان  هیچ آباد در دهه ی شصت است. و نسل بعدی در اعتیادی ویرانگر و سیاه عمر سپری می کند.

زبان روان و جذاب قصه خواننده را در دام خوانش سریع و بی وقفه می اندازد و بی آنکه بدانی می بینی نسبت به هیچکدام از کاراکترهای قصه گارد نداری و حتی مهم نیست که فلانی به چه اعتیادی و در چه حدی مبتلاست. آن سمپاتی پنهان در لایه های زیرین وجود، به سطح می آید و همراه حرمله و دهنی و سوسن و ...دلتنگی می کنی و کفری می شوی و دل می سوزانی.

کتاب برای بالای شانزده سال نوشته شده و چنان آغشته به روشهای مصرف و کلمات و عبارات و زندگی های ناهنجار است و طبیعی و وسوسه انگیز نوشته شده که می تواند الگوی زندگی باشد.

بخشهای پریشان گویی ناشی از مصرف روانگردان درخشش نابی دارد. کودکی سپری شده روی پشت بام ها و بیابانهای مگس آباد، رفتار به آدمها و حیوانات،برخورد والدین با کودکان، نوجوانی و جوانی طی شده در شغلهای پاره وقت و موقتی، خود مکتب جامعه شناسی است. از قضا حرمله دانشگاه رفته و هر خرده داستانی که از آدمها می گوید رنگ و نشان و کد های جامعه شناسی دارد.

ریتم سریع داستان مانع ایجاد وقفه در خوانش است.

برج سکوت

حمیدرضا منایی

کتاب نیستان

هرچه از خوبی این کتاب بگم کم گفتم

آقای جودت و پسران

اولین رمان اورهان پاموک که برنده ی نوبل شده روایت سه برهه از تاریخ ترکیه را در برمی گیرد. اواخر دوران عثمانی و سلطنت سلطان عبدالحمید، دوران آتاتورک و دوره ی پس از آتاتورک. در خلال این سه دوره ی تاریخی چگونگی شکل گرفتن انجمن های اصلاح طلب و مخالفین آنها را مرور می کند. تغییرات جامعه ی ترکیه به سمت مدرنیته و تحولات فرهنگی و اجتماعی را در مناسبات خانواده ی جودت با اطرافیان مشاهده می کنیم.

آقای جودت تازه جوانی است پر از بلندپروازی های متمایل به سنت اما علاقمند به پیشرفت در سایه ی اعتدال. برادر تندروی او محکوم به فناست.او چراغ فروش است و در پی روشنایی که تلمیحی است به تغییر و تحولات ترکیه از سنت به مدرنیته. فرزندان جودت هرکدام با علایقی خاص به خود نماینده ی بخشی از جامعه هستند و در نمایی کوچک (خانواده) طیف احزاب و تمایلات در یک کشور را نشان می دهند.

مانیفست قصه این سوال است ( من کی ام؟ من چی ام؟ ) و آدمهای قصه در پی یافتن کیستی و چیستی خود سالهای عمرشان را طی کرده و بی آنکه به جواب برسند با ناحرسندی و ناشادمانی عمیقی به دنیا نگاه می کنند.

کتاب پرگویی فراوانی دارد و حجم زیادش حوصله ی فراخی برای خواندن می طلبد.

آقای جودت و پسران

اورهان پاموک

نشرچشمه

دوبلینی ها

نثر قوی و تحسین برانگیز داستانهای این مجموعه حواست را از مرور خود داستان پرت می کند. جیمز جویس به ارائه تصاویری تاریخی و اجتماعی و فرهنگی از مردم ایرلند می پردازد و در خلال داستانهایی نه چندان قصه گو جامعه ی ایرلند را با مختصات و ویژگی های سنتی و مذهبی  رو به مدرنیته در معرض دید خواننده می گذارد.

هرکدام از داستانها بخشی مرتبط با سنت یا مدهب را در جامعه ی ایرلندی ها در بوته ی نقد می گذارد. کودکان و گذران دوران پیش از جوانی در بیشتر داستانها اهمیت بسزایی دارد.

پی نوشت مربوط به موارد مذهبی و تاریخی و اجتماعی که بعد از اتمام داستانها درج شده اطلاعات جالب و مفیدی دارد. مجموعه مقالات آخر کتاب نیز خواننده را در دریافت مفاهیم مطرح شده در داستانها یاری می کند.

دوبلینی ها

جیمز جویس

انتشارات نیلوفر

روستای محو شده

ناگهان موتور ماشین ها از کار می افتند و از شعاعی فرضی دور یک بخش روستایی به بعد نه می توان با ماشین رانندگی کرد نه از اینترنت برخوردار بود و نه تلفن زد. ارتباطهای مخابراتی محدود به تلفن داخلی ست و حتی پای پیاده هم نمی توان به جاده زد زیر پس از ساعتهای طولانی چیزی جز جاده ی متروکه و بی انتها پیش روی آدمیزاد نیست.

این حکایت روستایی با سه هزار سکنه است که در سال دوهزار و دوازده دچار محوشدگی شده. مردم از بیرون خبر ندارند و نمی دانند بیرونی ها نیز از وضعیت انها مطلعند یا نه.

محصور بودن در یک جغرافیا سبب تغییراتی می شود که تا دچارش نباشی نمی توانی پیش بینی اش کنی. ناچاری نیازهای اولیه ات را برطرف کنی. نیازهای ثانویه را به چیزهای دیگر بدل کنی. شکل های جدیدی از زیستن را تجربه کنی و سرشار از خشم باشی برای اتفاقی که در افتادنش نقشی نداشته ای. اینجاست که آزمندی و طمع ورزی تظاهرات بیرونی پیدا می کند. اگر توانگری، تولید کننده ای یا مهارتی داری ضرورتی نمی بینی که داشته هایت را رایگان در اختیار نیازمندان بگذاری. حکومتی کوچک تشکیل داده و دیگران به به کار می گیری تا در برابر تکه ای نان و لیوانی آب و قهوه برایت شبانه روزی بیگاری کنند و چه اهمیت دارد که تعداد زیادی از مردم چندان اهل هنر و مهارت های مورد نظر تو نیستند و از گرسنگی خواهند مرد.

روستای محدو شده

برنار کی رینی

نشرنو

-همذات پنداری به مردم این روستا برای ما ایرانی ها که بارها قطعی اینترنت و دور افتادن از کل جهان را تجربه کرده و خواهیم کرد کار بسیار آسانی است.

-احتکار، گرانی، قحطی، فرصت طلبی در دوران اضطرار چیز جدیدی نیست. در همه جای دنیا طالبان و عاملانی دارد.

-خدا کند فرجام همه ی محدودیت ها به نور و روشنایی ختم شود.گرچه که آرزویی محال است.

عشق ممنوعه

نیجریه در بحبوحه ی جنگهای داخلی و قبیله ای در کنار جنگ گروه ها با دولت مرکزی، بخش سنتی و کهنه ای دارد که درگیر قواعد و سنن غیرانسانی است. خرید و فروش دختران تازه بالغ به مردان سن و سال دار در ازای تسویه ی قرض و دِین والدین، کشتن دختران متمرد از این قوانین در جای جای داستان این کتاب نمایان است.

قصه ی پسرهفده ساله ی نقاشی را می خوانیم که استعداد شگفت انگیزی در تصویرسازی و اجرای آن دارد و عشق ممنوعه ای در محیط کوچک محل زندگی اش تجربه می کند. در کنار این کشش و میل، ارتباطات افسارگسیخته ی دیگر اهالی را نیز شاهدیم.

فساد سیستم اداری در شرکتی کوچک تا کشوری بزرگ کاملا مشهود است. نقاشی ها را به بهانه ی نمایش ناامیدی و وخامت اوضاع کشور مصادره می کنند.برای استخدام افراد نزدیک به مدیران، کارگران را به بهانه های جزیی اخراج می کنند.عکاس خبرنگار را کتک می زنند و بی عدالتی در پستوهای تاریک و خالی خانه ها ادامه دارد.

ماموران محافظ هر قبیله در شب ناامن مسافران عبوری را با گلوله می زنند و دخترکان نوجوان به جرم سرزندگی و شادابی و خندیدن زیرمشت و لگد شوهر پیر و بی حوصله جان می دهند.

شباهت ساختاری فرهنگهای سنتی در تعصب و مجازات و بی عدالتی، لزوم رشد فرهنگی و آموزش حقوق انسانی به تمام اتباع یک کشور را گوشزد می کند.همچنان  در عصر حاضر هنوز شاهد فعالیت آزادنه ی بوکو حرام و کشتار دخترکان بی گناه در این بخش از قاره ی آفریقا هستیم.

عشق ممنوعه

بن اکری

نشر البرز

-کتاب را بیست سال پیش خریدم و سه بار سراغش رفتم و نشد که بخوانم.

-اگر پیدایش کردید از خواندنش دریغ نکنید.

مردن کار سختی است

آخرین وصیت عبداللطیف در بستر مرگ سبب همراهی حسین، بلبل و فاطمه-سه فرزند  او-است. جنگهای داخلی سوریه از طرفی یا حکومت مرکزی و از طرفی با گروه های منطقه ای و از سمتی با داعش، مسیرهای تردد را به هزارتویی خوفناک مبدل کرده. هر ایست بازرسی قوانین خودش را دارد و کوچکترین حرکت یا نشانه ای که باب میل دیگری نباشد اعدام انقلابی در پی دارد.

جنازه در حال تغییر شکل و متلاشی شدن است و گذشته ی خواهر و دو برادر در سکوتی زهرآلود مرور می شود.دلخوری، عصیانگری، انفعال و کمبودهایی که از کودکی و نوجوانی با خود آورده اند اکنون در زمانه ای که شفقت و رحم از آدمیزاد دور شده و هرکس در پی نجات جان خود، دست به هرکاری می زند، جمعیت کوچکی را در مینی بوس تشکیل داده که در عین نزدیکی و همخونی، فاصله های عمیقی با هم دارند.

داستان از لحاظ توقف در بازه ی زمانی خاص حائز اهمیت است. شرح ویرانی و تخریب شهرها و روستاها، تغییر مرام و مسلک همسایگان و هموطنان دیروز به دشمنان خونی امروز بعلت تفاوت دیدگاه سیاسی، نمایش تصویر مردمان مبهوت و متحیری که کل خانواده یا خاندان از دست داده اند، وجه سیاه و نکبت جنگ را نشان می دهد.

پرداختن به روحیات و شخصیت کاراکترهای داستان در طی مرور کودکی و جوانی و سالمندی، قصه را پیش می برد تا خواننده از تصور قهرمان پروری و مقدس مآبی گری در جنگ دور شود و تلنگری باشد برای اینکه بدانیم در تباهی و تاریکی های جمعی، سرنوشت با همگان یک بازی واحد را انجام می دهد.

مردن کار سختی است

خالد خلیفه

نشرثالث

-شکل و تشریح تغییرات جنازه و تبدیل شدنش به خانه ی لاروهای خزنده که روی تن و بدن فرزندان راه می رود در عین اینکه هنوز دلخوری ها و خشم از پدر باقی است، از آدمیزاد موجود مهیبی نشان می دهد.

-عشق آن نجات دهنده ی خیال انگیز آدمی از ناامیدی ها و سیاهی هاست.اما یا به دست نمی آید یا دیر و ناکارآمد است.

-نام نبردن مستقیم نویسنده از داعش، بشار اسد، ایران و ... سانسور و بیم حاکم را تصریح می کند.

-در مورد جنگهای داخلی در کشورهای عربی کمتر خوانده ام. این سومین کتاب بود .