درد دل

همزمان یک کتاب ایرانی  و غیرایرانی را می خوانم که یکی بیرون از این مملکت چاپ شده و جوایز بزرگ و زیادی صف کشیده اند برایش و دیگری در دسته ی کتابهای عامه پسند و  با یک نشر نه چندان معروف اما از یک نویسنده ی خیلی معروف است.

وجه  تمایز دو کتاب تکنیک قصه است. یکی زیبا و دل انگیز و سحر انگیز است از فرط  درخشش فرم و روایت ، و دیگری  جذاب و خواندنی و نه چندان آسان خوان است بخاطر روایت طبیعی و منطقی و ماهرانه ی  صدسال قبل و امروز.

وجه تشابه شان اما: در هردو کتاب نویسنده خود را مقید به بند و ریسمان های ممیزی ندیده و  خودسانسوری انجام نداده. اینکه در کتاب ترجمه شاهد عبور از خط قرمزهای ارشاد باشیم، چیز جدیدی نیست. گویا آنکه ترجمه ها را بررسی می کندو با چشم دوربین، بی عینک، گاه مشغول چرت و خوردن ناهار، صفحات را ورق می زند و ترجمه را مهر تایید می زند و می فرستد برای ناشر. و آنکه کتاب تالیفی را بررسی می کند دو تا عینک نزدیک بین و دوربین را به نوبت روی کلمات می چرخاند و کلمه را بی توجه به نقشش در جمله، اسکن می کند و رویش قلم قرمز می کشد. بعد با ذره بینی بزرگ دوباره متن را می کاود بلکه جایی ، کسی، چیزی نگفته باشد که به تریج قبای دردانه ای برخورده باشد.

چه می شود که نویسنده ی وطنی فقط وقتی جلای وطن کند می تواند رها و آزاد از تنانگی و زنانگی و طبایع چهارگانه ی بشری و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی محیطش حرف بزند، اما ترجمه ی خارجی در پرت ترین نشر ها می توانند این چیزها را نشانِ خواننده بدهند؟

چه می شود که برای کتاب شدن نوشته های یک مولف ایرانی، باید مراقب باشی چیزی ننویسی که اصلاحیه بخورد و هزار تا راه دررو برای رساندن منظورت پیدا کنی و آنقدر فیلسوفانه مساله را مطرح کنی که خواننده نفهمد چه گفته ای یا سوءبرداشت کند؟ البته که می فرمایند تنگنا سبب گشایش می شود و سانسور و ممیزی باعث می شود کلمات جلا داده تر و درخشان تر پیدا کنی و متن نورانی تری بنویسی، اما  آنجا که طبیعت روال طبیعی و غریزی خودش را می رود، وزنه ی لذت بصری نابی که  در آدمی می جوشد  از  تابلویی که از تصورات ذهنی یک نقاش یا شعری که از غور یک شاعر  در همان مساله آفریده ، به وضوح سنگین تر است. محدود کردن بیننده و خواننده و شنونده در یک دایره ی محدود و محصور، جز دلزدگی نمی آورد.

و سوال مهم: (کلمه) چقدر ترس دارد و چقدر مهابت دارد و چقدر سهمناک است که این چنین تیغ می کشند برای سربریدنش!!!